Over de angst om afgewezen te worden5 min leestijd

Niemand vindt het leuk om als loser bestempeld te worden. Het liefst wil je dat iedereen denkt dat je slim, leuk en geliefd bent, en dat je geen domme fouten maakt. Onze grootste angst is dan ook die voor sociale afwijzing.

Het makkelijkst is dan ook om uit dezelfde angst, die denkt dat ie je een dienst bewijst, jezelf net even anders/beter voor te doen dan je werkelijk bent.

En zeg nou zelf, doen we allemaal niet net even wat vrolijker, gevatter, slimmer of juist nonchalanter als we denken dat dat sociaal wenselijk is? Als we denken dat dat ons meer succes brengt in de liefde, in werk of tijdens gewone dagelijkse gesprekken.

Waar komt die angst vandaan?

Onze hele psyche is ontworpen om contact te maken en relaties te onderhouden met anderen. Wij mensen hebben ook een veel socialer brein dan andere dieren. Logisch want samen zijn met anderen hebben we van oudsher nodig voor overleving. Vroegàh. Toen je nog gemakkelijk door een beer uitgekozen kon worden als lunchhapje dan waren je minuten snel geteld als er niemand was die je kon helpen.

Veel van ons hebben tegenwoordig nog vrij weinig met beren te maken. Maar dat neemt niet weg dat wij vandaag de dag nog steeds sociale wezens zijn. We willen graag geliefd zijn, erbij horen en geaccepteerd worden. En dus beschouwen we afgewezen worden of buitengesloten worden nog steeds als een potentieel levensgevaar.

De behoefte aan connectie zit diep

Ga maar na. Bijna alle nare emoties gaan over de beschadiging of het bedreigd zijn van een relatie met een ander. En bijna elke positieve emotie gaat over het versterken of vormen van die relaties.

Het sterftecijfer bij mensen die helemaal alleen in het leven staan (wat mijn sociale hart echt breekt), ligt stukken hoger dan bij mensen die nauwe banden hebben met anderen. Het is niet voor niks dat eenlingen ook vaker psychische klachten hebben.

Het hebben van vier tot zes vrienden, en dan bedoel ik mensen om wie je geeft en die je geregeld ziet, kan al heilzaam zijn. Méér vrienden hoeft ook niet, want dat maakt niet per se gezonder of gelukkiger.

Maar nu komt het. Angst overvalt je vaak. Je weet vaak best dat het nergens op slaat en toch gaan die alarmbellen steeds maar weer af. Dus wat kun je er tegen doen.

Hoe ga je om met sociale afwijzing (of de angst daarvoor)?

1. Realiseer je dat je angst misschien niet zo eenduidig is als het lijkt.

Onderzoek ‘m eens. Gaat het puur om de afwijzing waar je tegenop ziet? Of zit er meer achter? Streef je naar perfectie en wil je niet onder ogen zien dat je helemaal niet perfect kunt zijn? Ben je bang ‘erachter te komen’ dat je niet geliefd bent en voelt een afwijzing als een bevestiging daarvan? Of gaat het om de onprettige emoties die afwijzing met zich meebrengt? Raak je in paniek als je verdriet, boosheid of angst voelt? Denk je dat je er nooit meer over heen komt? Het zijn maar wat voorbeelden, maar het kan helpen als je weet waar je nou echt bang voor bent.

2. Onderzoek je beschermingsmechanismen.

Vooral als je al wat jaren meedraait op de wereld heb je jezelf allerlei maniertjes aangeleerd om met je angsten om te gaan. Beschermingsmechanismen noemen we dat en je kunt ze hebben zonder dat je het weet. Erachter komen wat jouw beschermingsmechanismen zijn en proberen andere keuzes te maken kan helpen, maar kost tijd, moed en creativiteit. Maar is zeker de moeite waard, want voordat je het weet ben je jezelf kwijt, weet je niet meer wie je eigenlijk bent, wat je zelf vind en wil. Voorbeelden van beschermingsmechanismen zijn:

• Vermijdend gedrag. Je neemt geen risico’s, durf jezelf niet te laten zien en horen, je houdt emoties voor je, gaat geen intieme relaties aan, jaagt je dromen niet na en past je op subtiele wijzen aan aan anderen.
• Controlerend gedrag. De hele tijd wil je overal bovenop zitten om te voorkomen dat het misschien mis gaat. Dat je de touwtjes ook kunt laten vieren is bij jou nog nooit in je opgekomen.
• Defensief gedrag. Je bent continue de afwijzing vóór door te zeggen dat het niks voorstelt wat je doet, door grapjes te maken, te dissociëren (geestelijk niet aanwezig zijn) en je zo schijnbaar onaantastbaar te maken of door een ander juist te kwetsen voordat je zelf gekwetst kunt worden, of verlaten voordat jij verlaten kunt worden.

3. Stel jezelf de vraag wat je écht wil.

Wat wil je en waarom wil je dat. Waarom is dat belangrijk voor je. Als je de hele tijd benadrukt dat je niet afgewezen wil worden, dan zul je uit angst vaak ook niks ondernemen. Alleen door te focussen op wat je graag zou willen en het ook gewoon te doen, heb je kans van slagen . Het hoeft natuurlijk niet meteen te lukken. Al zou het wel leuk zijn en goed voor je zelfvertrouwen, maar dat is het doel niet. Waar het om gaat is dat je probeert, dat je doet, juist ook als het eng is.

Zie je een leuk persoon waar je beste mee een praatje zou willen maken, doe het dan. Zie je een leuke baan waar je best meer over zou willen weten, ga er achteraan. Maak er werk van.

Niet geschoten, altijd mis.

4. De oplossing zit niet zozeer in andere gedachten, maar in andere ervaringen.

Rationeel gezien weet je natuurlijk dat veel van je angsten onzin zijn. Angst zit tussen je oren. Je creëert het zelf. In je hoofd. En zodra je gedrag (je handelen) de gedachte bevestigd, zo van ‘zie je nou wel, ik kan het toch niet’, krijgt de angst houvast en gaat het een eigen leven leiden. Om diezelfde angst de kop in te drukken, heb je dus een omgekeerde reactie nodig. Zo eentje van ‘zie je nou wel, ik kan het!’.

Hoe bereik je dat? Door ‘de verandering’ niet alleen te denken, maar vooral ook te ervaren. Je angst het tegendeel te bewijzen. Het zit ‘m in kleine stapjes in je gedrag. Iemand benaderen, afgewezen worden en merken dat je helemaal niet doodgaat. Het nog een paar keer proberen en zien dat het lukt.

5. De kracht van rouw.

Mocht de angst voor afwijzing toch uitkomen, wat één keer in de zoveel tijd onvermijdelijk is, dan heeft het menselijk lichaam daar een hele goede tool voor. Rouw. Je rouwt namelijk niet alleen als iemand is overleden, je rouwt ook als iets is overleden. Een idee, een poging, een relatie. Maar daarvoor moet je wel willen voelen. Kwetsing, pijn, verdriet, boosheid. Maar dat kun jij. Je bent namelijk veel sterker dan je denkt.

6. Trek het je niet persoonlijk aan.

Stel dat iemand een diamant vindt in de aarde maar die niet als zodanig herkent. Hij gooit het stuk steen weer weg. Zegt dat dan iets over de diamant of over die persoon? De steen is niet opeens minder waard geworden, toch. Inderdaad.

Afwijzing zegt minstens zoveel over de afwijzer als over de afgewezene. Wat anderen over je zeggen bepaalt niet jouw waarde. Het zegt iets over hun maatstaf. Dat zij jouw waarde (nog) niet zien, is hun probleem. Wist je trouwens dat schilderijen van Van Gogh en de eerste boeken van Stephen King en J.K. Rowling ooit ook eerst afgewezen zijn. Ik bedoel maar.

7. Afwijzing is slechts een hobbel op je weg.

Als je afwijzing verwacht en je krijgt het, kun je denken: zie je nou wel! Je laat je demotiveren en bent al snel geneigd te stoppen met proberen. Focus in plaats daarvan op vertrouwen. Komt er dan een afwijzing, dan kun je het meer als hobbel op je weg zien. Dat succes komt gewoon wat later. Heb vertrouwen in jezelf. Voel je competent en laat je niet zomaar uit het veld slaan.

8. Je hebt geen controle over wat anderen voelen en vinden.

Je kunt nooit de mening of het gedrag van een ander volledig beïnvloeden. Het kan nooit alleen maar aan jou liggen of iemand je leuk vindt of bloedirritant. Succes zit ‘m ook niet in proberen zo aardig mogelijk gevonden te worden. Door iedereen. Dat kan ook niet. Dus eigenlijk wel raar dat we daarvoor wel zo ons best doen.

9. De oplossing is eigenlijk heel simpel.

Aangezien je alleen maar invloed hebt op je eigen acties en niet op die van anderen, zorg ervoor dat je jezelf ook alleen maar beoordeeld om jouw acties, niet om reacties van anderen.

Vraag jezelf af wat is jouw criterium voor succes? In het geval dat je veel angst voor afwijzing hebt, dan is het probéren jouw succes. De volgende keer dat je bang bent om afgewezen te worden, herinner jezelf er dan aan dat het erom gaat te weten wie je bent en wat je wil en plaats voor te maken. Je stem te laten horen. Jezelf te laten zien. En ook al wordt je afgewezen, dan mag je nog steeds trots op jezelf zijn, omdat je moedig was, omdat je probeerde, ondanks je angst. Zie de afwijzing gewoon als potentieel nuttige feedback.

En dan sta je maar eens een keer voor schut

Omdat je stotterde tijdens een presentatie op je werk, of omdat iemand niet met je op date wilde. So what? Iedereen staat weleens voor schut. Voor schut staan, verandert niets, maar dan ook niets aan jou als persoon. Als je wat vaker meemaakt dat je bijvoorbeeld afgewezen wordt, merk je vanzelf dat het allemaal wel meevalt met hoe negatief mensen naar je kijken.

In hoeverre doe jij je wel eens anders voor
dan je bent uit angst om afgewezen te worden?