Borstvoeding: een haat-liefde verhouding10 min leestijd

Borstvoeding geven, ik heb er een haat-liefdeverhouding mee. Enerzijds vind ik het heel makkelijk (als in praktisch) en een mooi intiem moment met mijn zoon. Anderzijds maakt het mij soms ook erg onzeker als het even niet lekker loopt of wanneer Arvie opeens slechter drinkt. Steeds de borst loslaten, verkrampen, huilen tijdens het drinken, de borst weigeren. Die onrust maakt het voedmoment er niet beter op. Omdat ik zeker (nog) niet wil stoppen met borstvoeding geven, ben ik mij er wat meer in gaan verdiepen.

Laat ik beginnen met te vertellen dat hoe trots ik ben als ik zie hoe Arvie op mijn melk groeit en zich ontwikkelt. Ik geniet van wat kan en zo lang het duurt. De intieme momenten samen. Zijn zachte huidje tegen mijn borst. Die kleine wriemelende handjes die overal naar toe gaan. De blikken die wij met elkaar uitwisselen. Ik kan zoveel redenen noemen waarom borstvoeding geven één van de meest magische onderdelen van het moederschap is.

Magisch én een grote uitdaging

Maar ik kan ook veel redenen noemen waarom het soms één van de grootste uitdagingen is. Het is hard werken. Goed op jezelf letten, voldoende water drinken, regelmatig eten, en op tijd rust pakken, stress vermijden. Maar ook voorzichtig zijn met bepaalde medicatie, alcohol, tabak en bepaalde voedingsmiddelen, zoals cafeïne. 

Naast hard werken kan het geven van borstvoeding mij soms ook erg onzeker maken. Krijgt mijn kleine mannetje wel genoeg? Produceer ik nog voldoende melk? Gaat mijn productie niet achteruit? Leg ik hem goed aan? En borstvoeding kan zeker in het begin behoorlijk pijnlijk zijn. Denk aan een sterk toeschietreflex, schrale/pijnlijke tepels, stuwing etc.

Maar dat borstvoeding de meest gezonde keuze is voor je baby staat buiten kijf. Het is zelfs zo dat als je baby ziek is, je melk zo wordt aangepast zodat je kleintje extra antistoffen en witte bloedcellen krijgt. Verder bevat het beschermende stoffen, groeifactoren en cellen die helpen bij het bestrijden van infecties en bijdragen aan de ontwikkeling van de hersenen. Ook hebben borstgevoedde baby’s op latere leeftijd een lager risico op overgewicht en hoge bloeddruk. 

Praktische voordelen

Naast gezondheidsvoordelen heeft borstvoeding ook een aantal praktische voordelen. De melk is 24/7 beschikbaar, altijd op de juiste temperatuur en het is gratis. Hoe graag je ook borstvoeding wilt geven, het is niet altijd van zelfsprekend dat het lukt. Er komen namelijk veel mentale en fysieke aspecten bij kijken, zowel bij jou als bij je kleintje. De zwangerschap, geboorte, jouw lijf en dat van je baby, de ondersteuning die je in het begint krijgt, het zijn allemaal factoren die meespelen in het wel of niet slagen van de borstvoeding.

Bij ons ging het in het begin ook niet meteen van een leien dakje. Arvie en ik hebben allebei wel een maand of twee nodig gehad voordat we het een beetje onder de knie kregen en op elkaar ingespeeld raakten. Zo heb ik tot twee keer toe met tranen in mijn ogen op het punt gestaan ermee te stoppen, tot vanaf een week of zes de borstvoeding ineens stukken beter liep. Maar daar kwam wel ontzettend veel doorzettingsvermogen, goede hulp en ondersteuning van o.a. de kraamverzorgster Joke en mijn man Mike bij kijken. Zonder hen had ik het allang opgegeven denk ik.

Voeden op verzoek

Inmiddels geef ik alweer 5 maanden borstvoeding. We voeden nog steeds op verzoek. Arvie mag drinken zo vaak en zo lang als hij wil. Met uitzondering van de dagen waarop ik aan het werk ben en hij gekolfde melk via een flesje krijgt. De ene dag drinkt hij minder en korter dan op andere dagen. Maar dat is oké, hij is per slot van rekening geen robot. En zeg nou zelf je hebt ook niet elke dag evenveel trek, toch? Wel bewaak ik de grens van max. 4 uur tussen voedingen. Zo weet ik zeker dat Arvie de kans krijgt om per 24 uur voldoende melk binnen te krijgen. Op de dagen dat ik werk kolf ik ongeveer op dezelfde tijden dat Arvie een fles gekolfde melk krijgt.

Wat nachtvoedingen betreft, ik maak Arvie niet wakker voor een late avondfles of nachtvoeding, maar laat hem zelf komen wanneer hij wil. Vaak is dat tussen 01.00 en 02:00 uur, maar soms ook wel is tussen 02:30 en 03:30 uur. Arvie slaapt doorgaans dus van 18:00 á 19:00 uur tot de eerste nachtvoeding. Na de nachtvoeding slaapt hij vaak tot ongeveer 06:00 á 07:00 uur. Wel wordt hij dan soms rond 05:00 uur nog even wakker voor een speentje en/of een aai over zijn bol.

Ik mag dus zeker niet klagen. Qua nachtrust doe ik dat ook niet. Qua drinkgedrag van Arvie aan de borst wil ik soms nog wel eens het nodige binnensmonds ****.  Arvie was de afgelopen periode namelijk erg onrustig aan de borst (en tepel). Ik vermoed dan ook dat dit ook sterk samen hing met de vier-maanden-sprong waar hij middenin zat. Bij de drie maanden sprong dronk hij namelijk ook van de een op de andere dag ineens super slecht. Op een gegeven moment was het zelf zo dat hij de borst voor een paar dagen begon te weigeren en al begon te huilen (lees: krijsen) zodra hij de borst maar zag. Als er iets is wat je als moeder super onzeker kan maken dan zijn het wel dit soort momenten.

Maar we hebben het doorstaan en we geven nog steeds met liefde borstvoeding. Zit je op het moment ook in zo’n onrustige periode qua borstvoeding, weet dan dat het goed komt. Aan alle onrust komt een einde, maar het heeft tijd nodig. Hopelijk helpt onderstaande gebruiksaanwijzing van mijn zoontje jou ook. Of schakel eens een lactatiekundige in.

Goed, dan volgen nu een paar voorbeelden en oorzaken van de onrust die ik bij Arvie ervaarde. Natuurlijk kan het zijn dat jouw situatie anders is – want ja, elke baby en borst is uniek – maar misschien herken je hier wat van en heb je wat aan de oplossing. Opvallend is trouwens dat de nachtvoedingen vaak wel goed gingen. 

Onrustig aan borst of tepel

Het hoofd opeens naar achteren gooien/trekken aan tepel

Echt een heerlijk gevoel voor je tepels, not! Tijdens het drinken gooit je baby opeens zijn hoofd naar achteren. Zodra je tepel zijn maximale veerkracht heeft bereikt, schiet hij uit de mond van je baby terug op zijn plek. Auw!

-> Mogelijke oorzaak: te heftige toeschietreflex, te veel melk, afnemende melkstroom.

Verslikken, snel slikken zonder goede ademhaling

Je baby verslikt zich steeds terwijl hij drinkt. Ook hoor je heel duidelijk en hard het wegslikken van de melk. Het lijkt alsof hij tussendoor geen ademhaalt. Wat ook kan, is dat er melk via de neus naar buiten druppelt. Je baby verslikt zich steeds en laat dan je tepel los.

-> Mogelijke oorzaak: te heftige toeschietreflex, te veel melk.

Verkrampen en overstrekken tijdens het drinken

Je baby gedraagt zich raar. Tijdens het drinken ligt je kleintje te kronkelen als een rups (holle rug/bolle rug). Hij overstrekt zich en trappelt onrustig met zijn beentjes. Mogelijk maakt hij er ook geluidjes bij maar laat de tepel niet los. Hij is in elk geval allesbehalve ontspannen.

-> Mogelijke oorzaak: je baby moet poepen, er zit een boer dwars, krampjes.

De baby laat de hele tijd de borst los en begint te huilen

Na een paar minuutjes drinken, laat je baby opeens de borst huilend los. Hij hapt weer aan en laat weer los en moet steeds huilen. Tja, wat kan er zijn?

-> Mogelijke oorzaak: je baby zit al vol maar heeft zuigbehoefte, spruw (pijn), te weinig melk, trage toeschietreflex, afnemende melkstroom, je baby is moe, boertje of krampjes.

Je baby hapt opeens niet meer goed aan

Je baby drinkt normaliter goed en hapt normaal gesproken ook goed aan. Nu merk je opeens dat hij de borst steeds loslaat, maar vervolgens direct weer wil aanhappen. Terwijl je baby dit doet, lijkt het alsof hij opeens niet meer kan aanhappen. Hij maakt bijvoorbeeld kauwende bewegingen, beweegt z’n hoofdje snel heen en weer, of doet van alles met z’n tong. Je baby huilt tussendoor niet.

-> Mogelijke oorzaak: je baby zit al vol maar heeft zuigbehoefte, er zit een boer dwars.

OORZAKEN VAN ONRUSTIG DRINKGEDRAG + AANPAK

Zo onhandig dat je geen gebruiksaanwijzing bij je baby krijgt! Het blijft altijd een beetje gissen wat er aan de hand is. Tijd is vaak de beste heelmeester. Bij 4 maanden zijn de krampjes namelijk grotendeels weg, slaapt je kindje beter en ben je zelf al een eind op weg met die gebruiksaanwijzing.

Te sterke toeschietreflex

Zodra de melk begint te stromen, of in mijn geval, begint te spuiten, verslikt de baby zich steeds of gooit hij zijn hoofd naar achteren. Een te sterke toeschietreflex kan zeker een probleem zijn voor jonge baby’s. Ze krijgen die hoeveelheid melk niet verwerkt. Dit kun je doen:

• Handmatig de ergste druk afkolven zodra je baby de toeschietreflex heeft opgewekt. Echt een paar keer goed de melk eruit masseren in een doek of opvangbeker. Daarna kan je kindje rustiger drinken.
• Voed vaker en voordat je baby écht mega honger heeft. Hierdoor zijn je borsten wat leger en minder gespannen.
• Heb je veel melk? Dan is ‘blok voeden’ misschien iets voor jou. Bij blok voeden geef je tijdens één voeding ook maar één borst i.p.v. twee. Je geeft bijvoorbeeld de eerste 4 uur enkel de rechterborst en de volgende 4 uur alleen maar de linker. Als je kindje onrustig blijft na het aanbieden van één borst en om meer melk vraagt, dan heb je dus niet te veel melk, maar is het mogelijk één van de andere oorzaken. Mijn kleintje ging bijvoorbeeld huilen na het aanbieden van één borst en wilde meer.
• Verander de positie eens waarin je voedt. Bij de Madonnahouding werkt de zwaartekracht in je baby’s nadeel. De zijligging, of je baby op jou liggend of rechtop zittend, gaat wellicht beter.
• Natuurlijk kun je ook een voeding afkolven en deze vervolgens in de fles geven. 

Afnemende melkstroom

De melkstroom van de moeder wordt bepaald door de kracht van de toeschietreflex. Als de baby begint te zuigen, kan het toeschieten snel op volle kracht zijn (in mijn geval, want dan spuit de melk eruit), of langzaam aanzwellen. Na deze aanlooptijd is de kracht aan het begin van een voeding meestal het sterkst, omdat de reflex dan nog maar pas geprikkeld is. Na een poosje ontstaat er gewenning (prikkelhabituatie) en kan de toeschietreflex afzwakken. Zo kan de melkstroom tijdens het voeden variëren. Ook de volheid van de borst heeft invloed op de melkstroom. Naarmate de borst verder leeg raakt, wordt de druk op de melk minder, en neemt de melkstroom af.

Oudere baby’s hebben vaak in de gaten dat ze een afnemende toeschietreflex kunnen prikkelen door aan de tepel te trekken. Wanneer de melkstroom minder wordt, gaan ze met de tepel in de mond hun hoofd naar achteren heen en weer bewegen, om de melk weer op gang te brengen. Buiten dat het geen fijn gevoel voor je tepels is, kan je mannetje er ook nog is ontzettend boos/gefrustreerd/onrustig door raken. Zeker als je net als mij een meneertje ongeduld hebt voor wat betreft eten.

Wat kun jij doen:

• Haal je kleintje even van de borst wanneer de melkstroom minder wordt, en hervat de voeding later weer. De toeschietreflex wordt dan weer opnieuw geprikkeld, en zal weer een tijdje heel actief zijn. 
• Geef eens een derde of vierde borst. Dit wisselvoeden in plaats van langer aan één borst doorgaan, werkte bij mijn mannetje goed. Op het moment dat ik merkte dat de melkstroom afnam en meneer onrustig werd, haalde ik hem los, deden we een boertje en legde ik hem aan de andere borst aan. Deze mocht hij vervolgens helemaal leeg drinken. Als hier de melk op een gegeven moment langzamer ging stromen vond hij dat minder erg omdat zijn buikje al grotendeels gevuld was. Zodra hij klaar was aan die borst, deden we nog een boertje en legde ik hem nog even terug aan de eerste borst. Hier mocht hij ook nog zo lang drinken/zuigen als hij wou. Resultaat een tevreden/ontspannen mannetje die ook nog is goed aan zijn zuigbehoefte toe kwam.
• Pas borstcompressie toe om de melkstroom beter aan de gang te houden wanneer die afzwakt, ook als de drinktechniek van je baby minder goed is. Het komt erop neer dat je kleintje door borstcompressie meer melk binnenkrijgt met minder moeite. 

Te veel melk

De maag van een pasgeboren baby is nog heel klein. Elke dag groeit deze iets en bij flesvoeding moet je daarom ook elke dag de voeding ophogen met 10 ml (tot een totale voeding). Helaas staan er geen maatstrepen op onze borsten, maar let je op het totaalplaatje: aantal poep- en plasluiers, aantal voedingen, borsten goed soepel/leeg gedronken, algemene indruk van de baby (vrolijk, levendig), goede groei etc.

Dit kun je doen om de voeding comfortabeler te maken:

• Eigenlijk alles wat ook onder de oorzaak ‘Te sterk toeschietreflex’ staat.
• Melk na de voeding afkolven en een voorraadje opbouwen.
• Blok voeden en wachten totdat je productie beter is afgestemd op de behoefte van je baby. Dit kan wel enkele weken duren.
• Een tijdje fulltime kolven zodat je zelf een ‘ritme’ in de borstvoeding creëert. Als je bijvoorbeeld elke keer voor de voeding de benodigde borstvoeding afkolft (zeg 70 ml), dan creëer je met de kolf een ritme én weet je precies hoeveel je kindje binnenkrijgt. Uit de fles kan je pasgeboren baby wellicht rustiger drinken. Fulltime kolven kost natuurlijk wel wat extra tijd en moeite, maar je geeft je kindje wel de beste voeding die er bestaat.

Te weinig melk en trage toeschietreflex (TSR)

Is het ooit goed? Te weinig melk of een trage TSR kan zorgen voor een gefrustreerde onrustige baby. Hij heeft honger en de melk moet à-la-minute komen of hij zet het op een krijsen. Daarnaast heeft je baby weleens een zogenaamde regeldag, waarbij je kleintje opeens zoveel meer wil drinken oftewel een groeispurt heeft. Je borsten voelen dan de hele dag ‘leeg’ aan. Wat kun je doen?

• Vaak aanleggen om je productie te verhogen. Geef ook bij elke voeding allebei de borsten.
• Na de voeding je borsten na kolven, ook om je productie te verhogen en om dit eventueel per fles nog aan je gulzige baby te geven.
• Ontspannen blijven, hoe moeilijk het ook is. Stress of er te veel mee bezig zijn, kunnen je melkproductie en TSR negatief beïnvloeden. Een regeldag kan behoorlijk pittig zijn. Maar hoe sneller je aan de vraag toe geeft, hoe sneller vraag en aanbod ook weer op elkaar afgestemd zullen zijn. 

Krampjes en poepen

Helaas heeft bijna elke baby krampjes en meestal zijn de krampjes na een maand of vier wel over. Lijkt het alsof je baby krampjes heeft tijdens het drinken? Dan is er misschien meer aan de hand. Denk aan een scheet die dwars zit of misschien moet hij wel poepen. Ja, dat zijn echte babyproblemen die kunnen zorgen voor onrust aan de borst! Door de voeding komt alles op gang en beginnen ook de darmen te werken.

Boertje

Dit heeft niet veel uitleg nodig, maar als er een boertje dwars zit dan kan dit zorgen voor een onrustige baby aan je borst. Je baby laat bijvoorbeeld de tepels steeds los en moet misschien zelfs huilen. Tijd om dus die kleine over de schouder te leggen.

Zuigbehoefte

Wanneer je veel of genoeg melk hebt voor je kleintje, dan kan het zijn dat hij na 5 tot 10 minuutjes drinken al vol zit. Zelfs bij een baby van 1 of 2 maanden is zo’n korte drinktijd normaal (maar bij voorkeur zo’n 20 tot 30 minuten per voeding). De meeste baby’s hebben zuigbehoefte en vinden het ook heerlijk om aan je borst troost te zoeken. Maar wanneer er toch steeds melk uit komt, kan dat frustrerend zijn. Je kindje laat de tepel dan steeds los, huilt en hapt weer aan om vervolgens weer huilend los te laten. Wat kun je doen?

• Geef je kindje een speen of je pink om op de sabbelen. Zorg er wel voor dat je baby eerst goed kan drinken aan de borst i.v.m. zuigverwarring.

Oververmoeid

Een baby die moe is huilt vaak. Als je deze signalen verkeerd interpreteert en denkt dat hij honger heeft, dan zal je merken dat je baby onrustig is aan de borst. Je baby zal misschien wel drinken, maar ook loslaten en huilen. Anderzijds kan het zijn dat je baby juist snel in slaap valt tijdens de voeding. Let daarom goed op de ‘wakkertijden’ en dat je baby voldoende slaapt. Voed bij voorkeur altijd direct na het slapen. 

Spruw

Nog een oorzaak die kan zorgen voor een huilende baby die de tepel steeds loslaat is spruw. Gelukkig hebben wij hier (nog) geen last van gehad, maar ik ben er altijd wel bedacht op als Arvie weer is onrustig drinkt. Spruw is een schimmelinfectie in de mond en dit doet pijn bij het drinken zowel aan de borst als de fles. Spruw herken je meestal aan witte vlekjes in de mond van de baby, glanzende roze lippen en soms ook open billen. Zelf kun je steken voelen in de borst en tepel, of jeuk hebben aan je tepels. Sommige kindjes hebben geen last van de spruw. Heeft je kindje wel duidelijk pijn tijdens het drinken, dan is een behandeling wel aan te raden. Raadpleeg in dat geval je huisarts.